Biểu hiện của sởi thường xuất hiện sau 7-14 ngày kể từ khi nhiễm virus. Nhận biết sớm các triệu chứng giúp bạn có biện pháp xử lý kịp thời, hạn chế biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng Vitrue tìm hiểu chi tiết về bệnh sởi và cách phòng ngừa hiệu quả.
Xem Nhanh
Tổng quan về bệnh sởi
Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Bệnh lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ và người suy giảm miễn dịch. Nhận biết sớm các biểu hiện của sởi giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng.
Nguyên nhân gây bệnh sởi
Bệnh sởi do virus sởi (Measles virus) thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Virus này có khả năng lây nhiễm cao, đặc biệt trong môi trường đông đúc, kém vệ sinh. Khi một người nhiễm virus sởi ho hoặc hắt hơi, họ sẽ phát tán virus vào không khí. Những người xung quanh có thể nhiễm bệnh nếu hít phải những giọt bắn này hoặc chạm vào bề mặt nhiễm virus rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.
Đối tượng dễ mắc bệnh sởi
- Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi chưa được tiêm vắc-xin
- Người lớn trên 20 tuổi chưa được tiêm vắc-xin hoặc chưa từng mắc sởi
- Phụ nữ mang thai chưa được tiêm phòng
- Người có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý hoặc điều trị
7 biểu hiện của sởi điển hình cần lưu ý
1. Sốt cao
- Thân nhiệt tăng đột ngột, có thể lên tới 40°C
- Sốt kéo dài 4-7 ngày
- Có thể kèm theo ớn lạnh, mệt mỏi
Sốt trong bệnh sởi thường diễn ra theo hai giai đoạn. Giai đoạn đầu, bệnh nhân sẽ sốt nhẹ khoảng 38-38.5°C. Sau 3-4 ngày, sốt sẽ tăng cao hơn, có thể lên đến 40-40.5°C. Đây là thời điểm virus sởi bắt đầu lan rộng trong cơ thể.
2. Ho khan và sổ mũi
- Ho khan, dai dẳng
- Chảy nước mũi trong
- Có thể kèm theo đau họng
Ho trong bệnh sởi thường bắt đầu nhẹ và trở nên nặng hơn theo thời gian. Đây là phản ứng của cơ thể khi virus tấn công đường hô hấp. Nếu ho kéo dài và nặng, có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm phổi.
3. Viêm kết mạc
- Mắt đỏ, sưng
- Chảy nước mắt
- Nhạy cảm với ánh sáng
Viêm kết mạc trong sởi có thể gây khó chịu đáng kể cho bệnh nhân. Trong một số trường hợp, nó có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như viêm giác mạc hoặc mù lòa, đặc biệt ở trẻ em thiếu vitamin A.
4. Phát ban đặc trưng
- Xuất hiện sau 3-5 ngày sốt
- Bắt đầu từ mặt, sau đó lan xuống cổ, thân và tứ chi
- Ban đỏ sẫm, hơi nổi cao
Phát ban sởi có đặc điểm riêng biệt. Ban đầu, chúng xuất hiện dưới dạng các đốm đỏ nhỏ, sau đó lan rộng và hợp lại thành mảng lớn hơn. Phát ban thường kéo dài 5-6 ngày và phai dần theo thứ tự xuất hiện.
5. Đốm Koplik
- Các đốm trắng nhỏ bên trong má
- Xuất hiện trước khi phát ban 1-2 ngày
- Dấu hiệu đặc trưng của sởi
Đốm Koplik là dấu hiệu quan trọng giúp chẩn đoán sớm bệnh sởi. Chúng thường xuất hiện 1-2 ngày trước khi phát ban và biến mất sau 1-2 ngày khi phát ban lan rộng. Không phải tất cả bệnh nhân sởi đều có đốm Koplik, nhưng nếu có, đây là dấu hiệu chắc chắn của bệnh.
6. Mệt mỏi và chán ăn
- Cảm giác mệt mỏi, uể oải kéo dài
- Giảm cảm giác thèm ăn
- Có thể kèm theo buồn nôn
Mệt mỏi và chán ăn là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi chống lại virus. Điều quan trọng là phải duy trì đủ nước và dinh dưỡng trong giai đoạn này để hỗ trợ quá trình hồi phục.
7. Sưng hạch bạch huyết
- Các hạch ở cổ, nách, bẹn có thể sưng to
- Đau khi chạm vào
- Thường xuất hiện cùng với các triệu chứng khác
Sưng hạch bạch huyết là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động để chống lại virus sởi. Tuy nhiên, nếu hạch sưng to bất thường hoặc đau nhiều, cần được bác sĩ kiểm tra để loại trừ biến chứng.
Các biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi
Sởi không chỉ gây ra các triệu chứng của bệnh sởi thông thường mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:
- Viêm phổi: Đây là biến chứng phổ biến nhất và nguy hiểm nhất của sởi. Viêm phổi do virus sởi hoặc do bội nhiễm vi khuẩn có thể dẫn đến suy hô hấp.
- Viêm tai giữa: Có thể gây đau đớn và trong một số trường hợp dẫn đến mất thính lực.
- Viêm não: Mặc dù hiếm gặp nhưng đây là biến chứng nguy hiểm, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong.
- Suy dinh dưỡng cấp: Do chán ăn và tiêu chảy kéo dài, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em.
- Mù lòa: Có thể xảy ra ở trẻ em thiếu vitamin A, do tổn thương giác mạc.
- Viêm gan: Hiếm gặp nhưng có thể xảy ra, đặc biệt ở người lớn.
- Rối loạn đông máu: Có thể dẫn đến xuất huyết nghiêm trọng trong một số trường hợp.
Cách phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả
1. Tiêm vắc-xin sởi
- Tiêm đủ 2 mũi theo lịch (9 tháng và 18 tháng tuổi)
- Hiệu quả phòng bệnh lên đến 97%
Vắc-xin sởi là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Tại Việt Nam, vắc-xin sởi được kết hợp trong vắc-xin 3 trong 1 MMR (Sởi – Quai bị – Rubella). Ngoài ra, người lớn chưa được tiêm phòng cũng nên cân nhắc tiêm vắc-xin, đặc biệt nếu họ làm việc trong môi trường có nguy cơ cao như trường học hoặc bệnh viện.
2. Tăng cường sức đề kháng
- Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng
- Bổ sung vitamin A, C, D
- Tập thể dục đều đặn
Một hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp cơ thể chống lại virus sởi hiệu quả hơn. Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A như cà rốt, bí đỏ, rau xanh đậm màu; vitamin C từ cam, chanh, ổi; và vitamin D từ cá béo, lòng đỏ trứng hoặc qua tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
3. Vệ sinh cá nhân
- Rửa tay thường xuyên với xà phòng
- Che miệng khi ho, hắt hơi
- Không dùng chung đồ dùng cá nhân
Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân không chỉ giúp phòng ngừa sởi mà còn nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Đặc biệt, rửa tay đúng cách và thường xuyên là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn chặn sự lây lan của virus.
4. Cách ly người bệnh
- Giữ khoảng cách với người có triệu chứng sởi
- Cách ly người bệnh tại nhà hoặc bệnh viện
- Thông báo cho cơ quan y tế khi phát hiện ca bệnh
Người bệnh sởi nên được cách ly trong ít nhất 4 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Điều này giúp ngăn chặn sự lây lan của virus trong cộng đồng. Đồng thời, cần thông báo cho những người đã tiếp xúc gần với bệnh nhân để họ có thể theo dõi sức khỏe và tiêm phòng nếu cần thiết.
Khi nào cần đến bệnh viện?
Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu của bệnh sởi sau đây, hãy đến ngay cơ sở y tế:
- Sốt cao trên 39°C không đáp ứng với thuốc hạ sốt
- Khó thở, thở nhanh
- Co giật, lơ mơ
- Phát ban lan rộng và chảy máu dưới da
- Trẻ bỏ bú, bỏ ăn kéo dài
Trong trường hợp nghi ngờ mắc sởi, nên liên hệ với cơ sở y tế trước khi đến để họ có thể chuẩn bị các biện pháp cách ly phù hợp, tránh lây lan cho người khác.
Chăm sóc người bệnh sởi tại nhà
Trong trường hợp bệnh nhân sởi được điều trị tại nhà theo chỉ định của bác sĩ, cần lưu ý một số điểm sau:
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp cơ thể tập trung năng lượng vào việc chống lại virus.
- Uống nhiều nước: Tránh mất nước do sốt và tăng cường đào thải độc tố.
- Giảm sốt đúng cách: Sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ
- Chăm sóc mắt: Lau mắt bằng nước muối sinh lý, tránh ánh sáng mạnh.
- Bổ sung dinh dưỡng: Ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa và giàu vitamin.
- Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Nếu có biểu hiện nặng lên, cần đưa đến bệnh viện ngay.
Điều trị bệnh sởi
Hiện nay chưa có thuốc đặc trị cho bệnh sởi. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc giảm các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:
1. Điều trị triệu chứng
- Hạ sốt bằng paracetamol
- Giảm ho bằng các thuốc long đờm, giảm ho
- Bổ sung vitamin A để tăng cường miễn dịch và bảo vệ mắt
2. Phòng ngừa biến chứng
- Sử dụng kháng sinh nếu có bội nhiễm vi khuẩn
- Theo dõi sát để phát hiện sớm các biến chứng
3. Chăm sóc hỗ trợ
- Đảm bảo dinh dưỡng và nước uống đầy đủ
- Vệ sinh mắt, mũi, họng thường xuyên
Sởi ở các đối tượng đặc biệt
Sởi ở trẻ em
Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, là đối tượng dễ mắc sởi nhất. Ở trẻ em, bệnh có thể diễn biến nặng và dễ gây biến chứng. Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý:
- Tiêm vắc-xin đầy đủ và đúng lịch
- Theo dõi sát các triệu chứng của bệnh sởi ở trẻ
- Bổ sung vitamin A theo hướng dẫn của bác sĩ
- Đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi có dấu hiệu bất thường
Sởi ở người lớn
Mặc dù ít gặp hơn, sởi ở người lớn thường có biểu hiện nặng hơn và nguy cơ biến chứng cao hơn:
- Triệu chứng có thể kéo dài và nghiêm trọng hơn
- Nguy cơ viêm phổi và viêm não cao hơn
- Cần theo dõi chặt chẽ và điều trị tích cực hơn
Sởi ở phụ nữ mang thai
Sởi trong thai kỳ có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm:
- Tăng nguy cơ sảy thai, sinh non
- Có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi
- Cần được theo dõi và điều trị đặc biệt bởi bác sĩ chuyên khoa
FQAs
- Sởi có phải là bệnh nhẹ, không cần lo lắng? Không. Sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.
- Nếu đã tiêm vắc-xin, có thể mắc bệnh sởi không? Mặc dù hiếm, người đã tiêm vắc-xin vẫn có thể mắc sởi. Tuy nhiên, trong trường hợp đó, triệu chứng thường nhẹ hơn nhiều so với người chưa được tiêm phòng.
- Bệnh sởi có tự khỏi mà không cần điều trị không? Mặc dù không có thuốc đặc trị cho sởi, việc điều trị triệu chứng và theo dõi các biến chứng là rất quan trọng để giảm nguy cơ tử vong hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác.
- Chỉ trẻ em mới mắc bệnh sởi, có đúng không? Không đúng. Người ở mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh sởi nếu họ không có miễn dịch, dù là do chưa từng mắc bệnh hoặc chưa tiêm vắc-xin phòng bệnh.
