Nguyên nhân đau thắt lưng ở phụ nữ có phải do thay đổi hormone?

Nguyên nhân đau thắt lưng ở phụ nữ đang trở thành mối quan tâm đặc biệt trong xã hội hiện đại. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 80% phụ nữ trưởng thành sẽ gặp phải ít nhất một lần đau thắt lưng trong suốt cuộc đời.

1. Tổng quan về đau thắt lưng ở phụ nữ

Tình trạng đau thắt lưng ở phụ nữ không chỉ đơn thuần do các yếu tố cơ học mà còn liên quan mật thiết đến đặc điểm sinh lý và nội tiết tố đặc trưng của phái nữ. 

1.1 Đặc điểm của đau thắt lưng ở phụ nữ

Đau thắt lưng ở phụ nữ có những đặc điểm riêng biệt so với nam giới, làm tăng tần suất và mức độ ảnh hưởng:

• Tần suất xuất hiện cao hơn 1.5 lần: Các nghiên cứu cho thấy phụ nữ có nguy cơ đau thắt lưng cao hơn nam giới do kết cấu cơ thể yếu hơn và vai trò sinh lý đặc thù. Thói quen vận động cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ.

• Liên quan chặt chẽ đến thay đổi nội tiết tố: Hormone estrogen có vai trò quan trọng trong việc duy trì mật độ xương và sức khỏe cơ khớp. Khi hormone này giảm, nguy cơ đau lưng tăng lên rõ rệt. Sự mất cân bằng nội tiết tố cũng ảnh hưởng đến hệ thần kinh, khiến cảm giác đau trở nên phức tạp hơn.

• Tính chất đau phức tạp và dai dẳng hơn: Đau lưng ở phụ nữ thường không chỉ là đau cơ học mà còn liên quan đến các bệnh lý nội khoa hoặc phụ khoa, khiến việc điều trị kéo dài và khó khăn hơn.

1.2 Phân loại đau thắt lưng theo tính chất

• Đau cấp tính: Đau cấp tính là tình trạng đau lưng xuất hiện đột ngột và thường kéo dài dưới 6 tuần. Nguyên nhân chính thường liên quan đến các chấn thương nhỏ, vận động mạnh hoặc sai tư thế, dẫn đến giãn cơ hoặc dây chằng ở vùng thắt lưng. Dấu hiệu đặc trưng của đau cấp tính là cơn đau dữ dội và rõ rệt, thường giảm sau khi được nghỉ ngơi hoặc sử dụng các biện pháp giảm đau như chườm lạnh hoặc nóng.
• Đau bán cấp: Đau bán cấp là giai đoạn chuyển tiếp giữa đau cấp tính và đau mạn tính, kéo dài từ 6 đến 12 tuần. Tình trạng này thường xuất hiện khi đau cấp tính không được điều trị dứt điểm, dẫn đến cơn đau âm ỉ hoặc dao động. 
• Đau mạn tính: Đau mạn tính được định nghĩa khi cơn đau kéo dài trên 12 tuần và thường có xu hướng tái phát. Đây là tình trạng đau dai dẳng, khó điều trị, thường do các bệnh lý nền. Ngoài ra, đau mạn tính cũng có thể đi kèm các vấn đề tâm lý khiến tình trạng đau càng trở nên nghiêm trọng hơn. Điều trị đau mạn tính đòi hỏi sự can thiệp chuyên sâu từ các phương pháp y khoa, kết hợp chăm sóc dài hạn và thay đổi lối sống để cải thiện chất lượng cuộc sống.

2. Nguyên nhân gây đau thắt lưng ở phụ nữ

Nguyên nhân gây đau thắt lưng ở phụ nữ có thể đa dạng và phức tạp. Việc xác định nguyên nhân cụ thể giúp cải thiện hiệu quả điều trị và phòng ngừa. Dưới đây là các nguyên nhân chính được phân loại rõ ràng và chi tiết.

2.1 Nguyên nhân sinh lý đặc trưng

2.1.1 Thay đổi nội tiết tố: Nội tiết tố nữ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe toàn diện, nhưng sự biến động của chúng cũng gây ra nhiều vấn đề. Sự biến động hormone nội tiết tố nữ là một trong số nguyên nhân gây đau thắt lưng ở phụ nữ. 

• Biến động estrogen trong chu kỳ kinh nguyệt: Estrogen giảm đột ngột trước kỳ kinh kích thích sản xuất prostaglandin – hormone gây co thắt cơ tử cung. Những cơn co thắt này không chỉ giới hạn ở vùng bụng mà còn lan sang vùng thắt lưng, tạo cảm giác đau nhức.
• Thay đổi progesterone ảnh hưởng đến dây chằng: Progesterone gia tăng trong giai đoạn nửa sau chu kỳ kinh nguyệt làm mềm dây chằng để chuẩn bị cho khả năng mang thai, khiến cột sống dễ bị căng hoặc tổn thương.
• Rối loạn nội tiết trong giai đoạn tiền mãn kinh: Giai đoạn tiền mãn kinh đánh dấu sự suy giảm estrogen và progesterone. Điều này dẫn đến giảm mật độ xương, tăng nguy cơ loãng xương và đau lưng dai dẳng.
• Suy giảm hormone sau mãn kinh: Sau mãn kinh, lượng estrogen giảm nghiêm trọng làm giảm độ dẻo dai của cơ và xương, khiến phụ nữ dễ bị đau lưng ngay cả khi thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng.

2.1.2 Quá trình mang thai và sinh nở: Thai kỳ và sinh nở là giai đoạn có nhiều thay đổi lớn trong cơ thể phụ nữ, đặc biệt là ở hệ cơ xương.

• Thay đổi trọng tâm cơ thể: Khi thai nhi lớn dần, trọng lượng cơ thể người mẹ tăng lên, khiến trọng tâm cơ thể dịch chuyển về phía trước. Điều này làm tăng độ cong tự nhiên của cột sống thắt lưng (lordosis). Để duy trì sự cân bằng, cơ lưng dưới và cơ bụng phải hoạt động mạnh hơn, dẫn đến tình trạng mỏi cơ và đau nhức kéo dài. 
• Giãn dây chằng do hormone relaxin: Hormone relaxin được tiết ra trong thai kỳ nhằm hỗ trợ quá trình sinh nở bằng cách làm mềm và giãn các dây chằng cũng như khớp ở vùng chậu. Mặc dù có lợi cho việc giãn nở khung xương chậu trong lúc chuyển dạ, relaxin cũng làm mất sự ổn định của cột sống và các khớp xương. Kết quả là, dây chằng lỏng lẻo dễ bị tổn thương khi thực hiện các động tác xoay, cúi hoặc nâng vật. Tình trạng này khiến phụ nữ mang thai không chỉ bị đau thắt lưng mà còn dễ gặp chấn thương, đặc biệt khi đứng lâu hoặc vận động mạnh.

2.2 Nguyên nhân từ lối sống không lành mạnh

2.2.1 Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Lối sống thiếu khoa học là nguyên nhân đau thắt lưng ở phụ nữ hàng đầu: 

• Ngồi làm việc kéo dài: Việc duy trì một tư thế cố định khiến áp lực tập trung tại cột sống thắt lưng. Đặc biệt, nếu tư thế ngồi không thẳng lưng hoặc ngồi lệch sang một bên, đĩa đệm cột sống sẽ bị chèn ép quá mức, gây đau thắt lưng. 
• Sử dụng điện thoại quá nhiều: Thói quen sử dụng điện thoại liên tục, đặc biệt là cúi đầu nhìn màn hình trong thời gian dài, không chỉ gây áp lực lên cột sống cổ mà còn ảnh hưởng đến vùng thắt lưng. Tư thế này làm gia tăng độ cong tự nhiên của cột sống, khiến các cơ vùng lưng phải hoạt động quá mức để duy trì thăng bằng.
• Mang giày cao gót thường xuyên: Giày cao gót là nguyên nhân gây đau thắt lưng ở phụ nữ phổ biến. Khi mang giày cao gót, trọng tâm cơ thể bị đẩy về phía trước, buộc vùng thắt lưng phải cong lên để giữ thăng bằng. Điều này làm tăng áp lực lên cột sống và các khớp xương vùng lưng dưới.

2.2.2 Vấn đề về cân nặng: Cân nặng không ổn định là nguyên nhân chính gây áp lực lớn lên hệ cơ xương khớp.

• Thừa cân, béo phì: Thừa cân và béo phì không chỉ làm gia tăng áp lực lên cột sống mà còn khiến các khớp phải làm việc quá tải để duy trì thăng bằng cơ thể. Trọng lượng dư thừa tạo thêm một gánh nặng cho cột sống. Khi cột sống phải chịu sức nặng quá mức trong thời gian dài, các mô mềm xung quanh như dây chằng và cơ cũng bị căng quá mức, dẫn đến đau thắt lưng. 
• Tăng cân đột ngột: Khi tăng cân đột ngột, cột sống không có đủ thời gian để thích nghi với sự thay đổi trọng lượng cơ thể. Sự thay đổi này làm tăng áp lực lên cột sống và các khớp xương, dẫn đến đau thắt lưng.

2.3 Nguyên nhân bệnh lý

2.3.1 Bệnh lý cột sống: Các bệnh lý cột sống phổ biến gây đau thắt lưng dai dẳng:

• Thoát vị đĩa đệm: Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý cột sống phổ biến gây đau thắt lưng, đặc biệt ở phụ nữ trung niên. Khi đĩa đệm giữa các đốt sống bị trượt ra khỏi vị trí bình thường, nó có thể chèn ép các dây thần kinh xung quanh, dẫn đến cơn đau dữ dội ở vùng thắt lưng.
• Hẹp ống sống: Hẹp ống sống là tình trạng thu hẹp không gian bên trong ống sống, nơi chứa tủy sống và các dây thần kinh. Khi không gian này bị thu hẹp, áp lực lên các dây thần kinh tăng lên, gây ra cảm giác đau buốt, tê bì và yếu cơ ở vùng lưng dưới và chân. Bệnh lý này phổ biến ở phụ nữ lớn tuổi, đặc biệt khi có sự thoái hóa tự nhiên của cột sống theo tuổi tác. 
• Chấn thương cột sống: Chấn thương cột sống, bao gồm tai nạn giao thông, tai nạn thể thao hoặc các va chạm mạnh, có thể gây tổn thương đến dây chằng, cơ và đĩa đệm. Các tổn thương này làm giảm sự ổn định của cột sống và gây đau thắt lưng kéo dài.

2.3.2 Bệnh lý phụ khoa: Các bệnh phụ khoa thường ảnh hưởng trực tiếp đến vùng xương chậu và thắt lưng:

• U xơ tử cung: U xơ tử cung là những khối u lành tính phát triển trong tử cung, có thể gây áp lực lên các dây thần kinh vùng chậu, dẫn đến đau thắt lưng. Các khối u xơ lớn thường xuyên gây ra cảm giác đau, đặc biệt là khi ngồi lâu hoặc khi có sự co bóp tử cung trong kỳ kinh nguyệt. U xơ tử cung thường xuất hiện ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và có thể gây đau đớn kéo dài đặc biệt là khi khối u có kích thước lớn hoặc gây áp lực lên các cơ quan lân cận.
• Viêm vùng chậu: Viêm vùng chậu là tình trạng nhiễm trùng ở vùng chậu, gây viêm nhiễm tại các cơ quan sinh dục như tử cung, buồng trứng, ống dẫn trứng và các cơ quan lân cận. Viêm vùng chậu có thể gây đau thắt lưng dưới, thường xuyên kèm theo cảm giác nặng bụng, đau khi quan hệ tình dục và thay đổi chu kỳ kinh nguyệt. 
• Lạc nội mạc tử cung: Lạc nội mạc tử cung xảy ra khi mô nội mạc tử cung phát triển ngoài tử cung, gây đau dữ dội, thường xuất hiện trong chu kỳ kinh nguyệt. Cơn đau thường kéo dài và có thể lan xuống vùng thắt lưng. Phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung thường gặp phải những cơn đau thắt lưng nghiêm trọng. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể gây tổn thương vĩnh viễn đến các cơ quan sinh sản, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ.

Nguyên nhân đau thắt lưng ở phụ nữ rất đa dạng và phức tạp, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Hiểu rõ những nguyên nhân này là yếu tố then chốt để áp dụng các phương pháp điều trị hiệu quả và phòng ngừa đau thắt lưng ở phụ nữ.