Dấu hiệu sốt xuất huyết ở trẻ em – Cách điều trị bệnh ở trẻ

Sốt xuất huyết ở trẻ em là một bệnh virus nguy hiểm với nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời. Vào mùa dịch, bệnh thường bùng phát nhanh và chủ yếu là vào mùa hè. Mặc dù sốt có thể giảm vào ngày thứ 4 hoặc thứ 6, nhưng các triệu chứng khác như mệt mỏi, đau bụng, lạnh tay chân vẫn tiếp tục. Các dấu hiệu này thường bị nhiều phụ huynh thường bỏ qua, dẫn đến nguy cơ sốc sốt xuất huyết nghiêm trọng ở trẻ.

1. Tìm hiểu về sốt xuất huyết ở trẻ em

Sốt xuất huyết là căn bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra, chủ yếu lây lan qua muỗi vằn. Khi muỗi đốt người, virus sẽ xâm nhập vào huyết quản. Ngược lại, nếu người bị muỗi đốt đã mắc bệnh trước đó, virus có thể truyền lại cho muỗi.

Sốt xuất huyết Dengue còn có biệt danh “virus đen”, đây là một trong những vấn đề sức khỏe công cộng quan trọng đối với các quốc gia vùng nhiệt đới. Một người có thể mắc bệnh 4 lần với 4 dạng tuýp khác nhau nếu không có biện pháp phòng ngừa.

Sốt xuất huyết đã trở thành mối lo lớn đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu trong những năm gần đây. Khoảng 2,5 tỷ người sống trong vùng có dịch bệnh sốt xuất huyết, và sự lan tràn của muỗi và virus đã làm tăng cao tỷ lệ nhiễm bệnh trong khoảng 25 năm qua.

2. Nhận biết dấu hiệu sốt xuất huyết ở trẻ em

Thời gian ủ bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em kéo dài từ 4 đến 7 ngày, thậm chí có thể lên đến 14 ngày. Trong giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh có thể không rõ ràng và khó xác định. Sau khi bị muỗi truyền virus sốt xuất huyết, các triệu chứng thường xuất hiện sau khoảng 4 đến 5 ngày mà không có dấu hiệu sốt hoặc bất kỳ biểu hiện bất thường nào ngay lập tức.

2.1. Dấu hiệu sốt xuất huyết ở trẻ em ban đầu (giai đoạn sốt)

Sốt xuất huyết ở trẻ em thường khởi phát với triệu chứng sốt cao đột ngột, mặc dù trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Thời gian sốt kéo dài từ 2 đến 7 ngày, kèm theo đỏ bừng mặt, da xung huyết, đau cơ, đau khớp và đau đầu.

Một số trường hợp, trẻ có thể bị sốt kèm theo đau họng, viêm kết mạc mắt, mệt mỏi, buồn nôn và nôn. Trẻ nhũ nhi có thể có triệu chứng ho, sổ mũi hoặc tiêu chảy. Trong giai đoạn này, các triệu chứng thường không đặc hiệu và khó phân biệt với các loại nhiễm virus khác.

2.2. Dấu hiệu ở giai đoạn nguy hiểm (giai đoạn xuất huyết)

Sốt xuất huyết ở trẻ em giai đoạn này có thể xuất hiện chấm xuất huyết (chấm đỏ không biến mất khi căng da) ở cẳng tay, cẳng chân, nách, ngực và thắt lưng; xuất huyết niêm mạc như chảy máu mũi, máu răng, đi cầu ra máu. Ở nữ dậy thì có thể xuất huyết âm đạo… Các triệu chứng này thường không xuất hiện nhiều trong những ngày đầu. Gan bệnh nhân có thể to sau vài ngày và khi xét nghiệm máu có thể cho thấy giảm bạch cầu, là các dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết ở trẻ em.

Trong ngày thứ 3 đến 7, trẻ bắt đầu hạ sốt khoảng 37,5-38°C, nhưng có thể xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như lừ đừ, mệt mỏi, ói nhiều, đau bụng, xuất huyết niêm mạc hoặc sốc sốt xuất huyết với biểu hiện tay chân lạnh, mạch nhanh nhẹ, huyết áp kẹp hoặc không đo được. Những trường hợp này cần nhập viện ngay và tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Nếu tình trạng sốc kéo dài, có thể dẫn đến tổn thương nhiều cơ quan và tử vong.

3. Sốt xuất huyết ở trẻ em có nguy hiểm không?

Sốt xuất huyết ở trẻ em là một căn bệnh nguy hiểm, đặc biệt có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Nhiều phụ huynh thường nhầm lẫn rằng khi trẻ hết sốt rằng đã khỏi bệnh, nhưng thực tế không phải vậy. Mặc dù bệnh có thể hết sốt vào ngày thứ 3, nhưng tình trạng có thể chuyển biến nặng hơn trong các ngày tiếp theo.

Khi đó, virus Dengue sẽ làm suy yếu cơ thể, giảm sức đề kháng của vật chủ và gây ra xuất huyết dưới da. Có nhiều trường hợp gia đình tự điều trị mà không thăm khám, không nhận ra những dấu hiệu nguy hiểm của sốt xuất huyết, dẫn đến việc trẻ nhập viện muộn và có thể gặp phải biến chứng.

Theo thống kê, trong 5 tháng đầu năm 2022, TP.HCM ghi nhận tổng cộng 10.052 trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết, tăng 46,4% so với cùng kỳ năm 2021. Số ca sốt xuất huyết nặng là 194, tăng gần gấp 5 lần so với cùng kỳ năm 2021 (28 ca). (1)

Tại các bệnh viện nhi trên địa bàn thành phố, số lượng trẻ nhập viện do sốt xuất huyết ngày càng tăng. Đặc biệt, có những trường hợp có tiên lượng nặng, trẻ bị tổn thương đa cơ quan như gan, thận, phải sử dụng máy hỗ trợ hô hấp và lọc máu. Nhóm tuổi từ 8 đến 13 tuổi thường gặp nhiều trường hợp sốt xuất huyết nặng.

Theo các chuyên gia, các trường hợp sốt xuất huyết ở trẻ em trở nặng thường do nhập viện muộn. Do đại dịch Covid-19, nhiều người dân quên rằng sốt xuất huyết là một căn bệnh nguy hiểm, đặc biệt trong mùa này hàng năm. Triệu chứng ban đầu của bệnh thường khó phân biệt với các bệnh nhiễm siêu vi khác như cúm, đặc biệt là khi có những triệu chứng giống với Covid-19, điều này thường dẫn đến việc bỏ sót.

4. Trẻ em bị sốt xuất huyết có được tắm không?

Đối với trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ sức khỏe yếu, bố mẹ thường cảm thấy lo lắng và tránh tắm cho con khi chúng bị sốt hoặc xuất huyết. Tuy nhiên, thực tế là trẻ nhỏ bị bệnh sốt xuất huyết hoàn toàn có thể việc tắm rửa an toàn, bình thường. Chỉ cần bệnh nhân tránh tắm quá lâu và tuyệt đối không sử dụng nước lạnh. Vì nước lạnh có thể khiến bé bị co mạch ngoài da và giãn mạch nội tạng, gây nguy cơ tử vong cao.

Các dấu hiệu sốt xuất huyết ở trẻ em như xuất huyết dưới da thường xuất hiện từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh, thường là các đốm đỏ hoặc vết bầm tím ở dưới da. Trong trường hợp sốt xuất huyết hạ tiểu cầu, cần tránh kỳ cọ mạnh vì có thể gây ra chảy máu dưới da hoặc trong cơ, vô cùng nguy hiểm.

Tùy thuộc vào tình trạng sốt xuất huyết ở trẻ em, bạn có thể xem xét việc tắm rửa dựa trên mức độ nặng nhẹ của bệnh và giai đoạn diễn tiến của nó.

5. Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị sốt xuất huyết

Chăm sóc trẻ bị sốt xuất huyết là một vấn đề quan trọng và nan giải được nhiều phụ huynh quan tâm. Để đảm bảo sức khỏe tình trạng sốt xuất huyết ở trẻ em không chuyển biến nặng, dưới đây là một số lời khuyên để giúp phụ huynh chăm sóc trẻ khi bị sốt xuất huyết như:

• Theo dõi thường xuyên thân nhiệt của trẻ và liên hệ ngay với bác sĩ nếu thấy thân nhiệt tăng cao.
• Hạn chế vận động của trẻ và đảm bảo cho trẻ được nghỉ ngơi trong môi trường thoáng mát, kín gió và yên tĩnh.
• Sử dụng thuốc Paracetamol để hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý sử dụng để tránh làm tình trạng xuất huyết trở nên nghiêm trọng hơn.
• Súc miệng, nhỏ mũi và mắt cho trẻ bằng dung dịch nước muối sinh lý.
• Đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ, ưu tiên các món ăn dễ tiêu hóa như sữa, cháo, canh, súp, và nước trái cây.
• Khuyến khích trẻ uống nhiều nước như nước trái cây, nước dừa và nước ấm để duy trì sức khỏe.
• Chọn quần áo thoải mái và thấm hút tốt, thay quần áo hàng ngày và lau người nhẹ nhàng.
• Nếu phát hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, người vật vã, lừ đừ, hạ thân nhiệt, chảy máu răng, chảy máu cam, tiểu ít, nôn ra máu… cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được cấp cứu.

6. Khi nào trẻ em bị sốt xuất huyết cần gặp bác sĩ?

Phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sức khỏe của trẻ như bé ngủ nhiều, lừ đừ, không chơi, hay bứt rứt, quấy khóc liên tục. Các bé lớn có thể than đau bụng, đặc biệt ở vùng bên phải của bụng hoặc có biểu hiện ói mửa. Lưu ý nếu bé không uống nước, có nguy cơ thiếu nước hoặc máu đặc. 

Cũng cần chú ý tình trạng sốt xuất huyết ở trẻ em, nếu có hiện tượng chảy máu chân răng, chảy máu cam, đi cầu ra máu hoặc tiểu ra máu. Đặc biệt, các bé gái đến kỳ hành kinh có lượng máu kinh ra nhiều hơn bình thường, cha mẹ cũng cần đưa đến viện ngay.

Chú ý, nếu trẻ có các hiện tượng như tiểu ít, không tiểu trong 3 tiếng hoặc 6 tiếng thì có thể bé đang bị thiếu nước. Nếu bé gặp khó thở do dịch thoát ra nhiều hoặc dịch thoát ra trong phổi, đó là dấu hiệu của giai đoạn nặng. Cha mẹ nên cho bé đi viện sớm, đừng để bé tiến vào giai đoạn này, sẽ rất nguy hiểm

7. Cách trị sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà

Khi điều trị sốt xuất huyết cho trẻ em tại nhà, mọi người cần ghi nhớ: Với sốt xuất huyết cấp độ 1 và 2, trẻ có thể điều trị tại nhà với sự theo dõi cẩn thận hoặc nhập viện nếu cần thiết. Gia đình cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, không nên tự ý sử dụng các biện pháp tự chữa hoặc thuốc.

Khi chăm sóc tại nhà, cần theo dõi nhiệt độ của trẻ thường xuyên 24/24h bằng cách đo nhiệt kế ở nách hoặc hậu môn, hoặc sử dụng nhiệt kế ở khóe miệng mỗi vài giờ. Nếu sử dụng nhiệt kế điện tử, cần kiểm tra tính chính xác trước khi sử dụng. Quan trọng là phải theo dõi sát thường xuyên vì giai đoạn nguy hiểm nhất của sốt xuất huyết ở trẻ em thường là khi trẻ hết sốt. Lúc này, bệnh có thể xảy ra trở nặng và sốc, gây nguy hiểm đến tính mạng.

Trẻ cần được nghỉ ngơi hoàn toàn, tránh tình trạng chơi đùa quá nhiều và tránh mặc quá nhiều quần áo hay ủ kín.

7.1. Chế độ dinh dưỡng trị sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà

Với tình trạng sốt xuất huyết ở trẻ, Phụ huynh nên cung cấp các thực phẩm giàu dinh dưỡng và dễ tiêu hóa như cháo dinh dưỡng, súp rau củ, và sữa uống giúp trẻ mau lành bệnh. Trong trường hợp trẻ ăn ít hoặc bị nôn, nên tăng số lần ăn để đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và tránh suy dinh dưỡng.

Hạn chế thức ăn chứa nhiều mỡ và nâng cao tần suất ăn cho trẻ đang bú mẹ là biện pháp hữu ích. Đồng thời, sử dụng sữa bổ sung để đảm bảo cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho trẻ.

7.2. Cách sử dụng thuốc trị sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà

Phụ huynh cần thực hiện sử dụng thuốc điều trị sốt xuất huyết ở trẻ em theo chỉ định của bác sĩ, đồng thời có áp dụng một số cách như:

• Nếu nhiệt độ trên 38,5°C, cho trẻ dùng paracetamol với liều 10-15mg/kg mỗi 6 giờ. Đo lại nhiệt độ sau 1 giờ. Tuyệt đối không sử dụng Aspirin vì chất này sẽ gây rối loạn đông máu, gây chảy máu kéo dài, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ bị sốt xuất huyết.
• Khi nhiệt độ từ 37°C đến 38,5°C, không cần thuốc hạ sốt, chỉ cần lau mát bằng khăn nhúng nước ấm để giúp giảm nhiệt. (lưu ý, nước chỉ hơi ấm vừa đủ, không nên nóng quá)
• Trẻ sốt cao trên 39°C trong thời gian dài dễ mất nước và chất điện giải, gây rối loạn thần kinh hoặc co giật. Cần cho trẻ uống nhiều nước, ưu tiên dung dịch oresol. Nếu không, hãy nước cam hoặc chanh tươi để giúp bổ sung vitamin C cho bé.
• Sốt xuất huyết ở trẻ em thường khiến các em bị nôn mửa, nhạt miệng, chán ăn, dẫn tới hạ đường huyết. Lúc này, mẹ nên cho trẻ uống từ từ để tránh việc bé bị nôn và đầy bụng.

7.3. Những việc cần tránh khi trị sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà

Ngoài những việc cần làm, khi điều trị sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà, ba mẹ cần tránh thực hiện một số việc như:

• Không nên cạo gió, cắt lể để tránh đau đớn, chảy máu, và nhiễm trùng cho trẻ.
• Tránh cho trẻ uống nước có màu, có ga, hoặc nước ngọt để không gây nhầm lẫn với triệu chứng xuất huyết tiêu hóa.
• Không truyền dịch tại các phòng khám tư hoặc cơ sở y tế không đủ điều kiện, vì có thể làm tình trạng nặng thêm và gây phù nề, suy tim. Truyền dịch chỉ nên thực hiện tại bệnh viện.
• Không tự ý dùng kháng sinh trị sốt xuất huyết ở trẻ em vì sốt xuất huyết là do virus, kháng sinh không hiệu quả. Chỉ dùng kháng sinh khi có bội nhiễm và theo yêu cầu của bác sĩ.

8. Lưu ý hậu sốt xuất huyết ở trẻ

Hậu sốt xuất huyết ở trẻ em, mặc dù các hiện tượng, dấu hiệu nguy hiểm của bệnh đã không còn. Nhưng bé vẫn bị ảnh hưởng các cảm giác mệt mỏi, đau nhức cơ thể, chán ăn… Lúc này ba mẹ cần cho con nghỉ ngơi, vui chơi thêm 1 thời gian, hạn chế vận động mạnh để phòng ngừa nguy cơ chấn thương, chảy máu. 

Đảm bảo bé ngủ đủ giấc để giảm căng thẳng và tăng cường sức đề kháng. Tránh bắt con học tập sớm để bị áp lực lên sức khỏe tâm lý. 

Đồng thời bổ sung thêm nhiều thực phẩm dinh dưỡng, đặc biệt là thực phẩm giàu đạm và bù nước thường xuyên để bé mau chóng lấy lại được sức khỏe. Không nên cho bé ăn các thực phẩm chế biến sẵn, cay nóng ảnh hưởng lớn đến hệ tiêu hóa.

Ngoài ra, việc tái nhiễm sốt xuất huyết ở trẻ em là vô cùng nguy hiểm vì bệnh sẽ trở nặng và khó điều trị hơn rất nhiều. Chính vì vậy, Việc phòng ngừa sốt xuất huyết và tái nhiễm là rất quan trọng. Để phòng tránh sốt xuất huyết ở trẻ, phụ huynh nên thực hiện các biện pháp sau:

• Sử dụng màn chống muỗi khi trẻ ngủ.
• Đặt tấm chắn muỗi tại các cửa ra vào.
• Cho trẻ mặc quần áo dài khi ra ngoài.
• Dùng thuốc chống côn trùng an toàn cho trẻ.
• Hạn chế cho trẻ ra ngoài vào lúc hoàng hôn và bình minh khi muỗi hoạt động mạnh.
• Đậy kín các vật chứa nước.
• Phát quang bụi rậm quanh nhà.
• Sử dụng kem đuổi muỗi cho trẻ.

Hiện tại, số ca nhiễm sốt xuất huyết ở trẻ em vẫn đang tăng mạnh mỗi năm. Vì vậy, bên cạnh việc phòng tránh bệnh, phụ huynh cũng cần theo dõi tình trạng sức khỏe của  bé thường xuyên. Các dấu hiệu sốt xuất huyết ở trẻ em khá điển hình nhưng cha mẹ vẫn cần chú ý rõ để tránh nhầm lẫn với các bệnh cảm sốt thông thường để đưa ra phương hướng điều trị kịp thời.