Với sự cải thiện của chất lượng cuộc sống, các lý do bị gout ngày càng tăng nhiều. Từ đó dẫn tới vấn đề tỷ lệ người mắc bệnh gout ngày càng gia tăng và gout giờ đây không chỉ còn là căn bệnh của người giàu. Đặc biệt, bệnh gout ngày nay đang có hiện tượng ngày trẻ hóa hơn. Việc hiểu biết rõ các lý do bị gút sẽ giúp mọi người cải thiện cuộc sống và phòng tránh được căn bệnh xương khớp này.
Xem Nhanh
1. Lý do bị gout phổ biến hiện nay
Bệnh gout hay còn gọi là gout là một dạng bệnh viêm khớp phổ biến khiến người mắc thường trải qua những cơn đau khớp dữ dội và bất ngờ, đặc biệt ở các khớp ngón chân, ngón tay, và đầu gối. Cơn đau đi kèm với hiện tượng sưng đỏ, khiến việc di chuyển trở nên vô cùng khó khăn.
Nguyễn nhân dẫn đến gout là do sự rối loạn chuyển hóa chất acid uric có trong cơ thể. Tại Việt Nam, việc lạm dụng bia rượu và chế độ ăn uống giàu đạm góp phần làm tăng nồng độ acid uric, dẫn đến bệnh gút. Acid uric là sản phẩm phân hủy của purin trong DNA và RNA. Khi hình thành, acid uric vào máu và được thận lọc bỏ, đào thải ra ngoài. Khi nồng độ acid uric trong máu tăng cao, thận không kịp đào thải, dẫn đến tích tụ tinh thể urat trong mô, đặc biệt là khớp xương. Sự tích tụ này gây viêm nhiễm, đau nhức khớp và là lý do bị gout của nhiều người.
Ngoài ra, bệnh gút cũng có thể do di truyền hoặc các yếu tố môi trường làm tăng nồng độ acid uric mà cơ thể không kịp đào thải.
Hiện nay, các lý do bị gout chủ yếu là do:
1.1. Do di truyền
Yếu tố di truyền là một trong những lý do bị gout khách quan khiến tỷ lệ người mắc bệnh gout gia tăng và ngày càng trẻ hóa.
Acid uric được thận lọc ra khỏi máu và đào thải khỏi cơ thể. Các bệnh lý về thận, chẳng hạn như suy thận, cũng là nguyên nhân thứ phát dẫn đến gút. Việc có người thân trong gia đình mắc bệnh thận làm tăng nguy cơ mắc gút ở người trẻ do di truyền gen.
1.2. Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh
Lý do bị gout chủ yếu hiện nay là do chế độ dinh dưỡng giàu purine. Purine là một hợp chất có nhiều trong các thực phẩm giàu đạm như thịt đỏ, đậu nành, hải sản, nội tạng động vật, đậu phộng, đậu xanh, nấm, bơ… Acid uric được sản xuất tự nhiên trong cơ thể và cũng được tạo ra từ purine trong thực phẩm. Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu purine làm tăng nồng độ acid uric trong máu, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh gút.
Thực chất Purine không phải là hợp chất xấu, nhưng cần ăn các thực phẩm chứa purine một cách có kiểm soát. Nạp lượng vừa đủ sẽ giảm thiểu việc dư thừa acid uric từ thực phẩm.
1.3. Lạm dụng các chất kích thích
Thói quen lạm dụng các chất kích thích như đồ uống có cồn cũng là lý do bị gout gia tăng, đặc biệt là ở giới trẻ. Rượu bia và các loại thức uống chứa cồn khác có lượng purine cao, góp phần đáng kể vào việc tăng nồng độ acid uric trong máu. Do đó, việc tiêu thụ nhiều đồ uống có cồn là nguyên nhân dẫn đến tình trạng bệnh gút ở không ít người
1.4. Tác dụng phụ của thuốc
Một lý do bị gout có tỷ lệ tăng cao là do người bệnh từng sử dụng các loại thuốc như aspirin, thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế tế bào dùng trong điều trị ung thư, và thuốc điều trị cao huyết áp không đúng liều lượng. Tự ý dùng các loại thuốc này mà không tham vấn bác sĩ hoặc dược sĩ trong thời gian dài sẽ làm tăng nguy cơ bị gút do tác dụng phụ của thuốc.
1.5. Cơ thể thiếu vận động
Lười vận động không phải là lý do bị gout trực tiếp, nhưng nó ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể, dẫn đến thừa cân và béo phì. Tình trạng này làm tăng sản xuất acid uric, một chất thải chuyển hóa. Do đó, lười vận động dẫn đến thừa cân và béo phì, làm tăng nguy cơ mắc bệnh gút ở người trẻ tuổi do nồng độ acid uric cao.
1.6. Ảnh hưởng từ bệnh lý khác
Một số bệnh lý của cơ thể cũng là lý do bị gout mà nhiều người mắc phải. Acid uric là chất tan trong nước và được thận đào thải. Những người mắc các bệnh lý thận như viêm cầu thận, suy thận sẽ giảm khả năng đào thải acid uric, dẫn đến tích tụ trong máu.
Bên cạnh đó, các bệnh lý tim mạch như bạch cầu cấp, huyết áp cao, và tim bẩm sinh cũng làm tăng sản sinh acid uric trong cơ thể.
2. Tính chỉ số acid uric bệnh gout là gì?
Acid uric là một hợp chất dị vòng của cacbon, oxi, hydro và nitơ, có công thức C5H4N4O3 và được tạo thành từ quá trình thoái giáng những nhân purin trong cơ thể. Thường, acid uric được hòa tan trong máu và đào thải ra ngoài qua nước tiểu. Tuy nhiên, khi mức độ acid uric tăng cao trong máu do một số nguyên nhân, nó có thể lắng đọng trong da, các khớp và thận, gây ra các bệnh lý khác nhau. Trong đó, acid uric là lý do bị gout chính của hầu hết các bệnh nhân.
Chỉ số acid uric (UA) bình thường ở nam là từ 2,5 đến 7,0 mg/dL và ở nữ là từ 1,5 đến 6,0 mg/dL. Acid uric là sản phẩm dị hóa cuối cùng của quá trình chuyển hóa nucleotide purine ngoại sinh và nội sinh ở người, tồn tại trong huyết thanh, mô và tế bào. Mặc dù hầu hết các mô trong cơ thể có khả năng tạo ra acid uric, quá trình đào thải chủ yếu diễn ra ở thận.
Mức acid uric máu cao, được xác định vượt ngưỡng khi:
- Ở nam là >7,0 mg/dL
- Ở nữ là >6,0 mg/dL
- Ở trẻ em và thanh thiếu niên là >5,5 mg/dL
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tăng acid uric trong máu không hẳn là lý do bị gout. Gút có thể tự khỏi mà không cần can thiệp, và triệu chứng có thể biến mất trong vài ngày hoặc vài tuần mặc dù mức acid uric vẫn ở mức cao.
3. Các dấu hiệu gout nhẹ
Dấu hiệu gout nặng hay nhẹ sẽ tùy thuộc vào lý do bị gout. Dấu hiệu gout nhẹ thường gặp nhất là vị trí các khớp ngón chân, bên cạnh đó là các vị trí khớp như đầu gối, khớp bàn chân, mắt cá chân, khuỷu tay, bàn tay… Cùng với đó là triệu chứng khác như:
- Đau nhức đột ngột ở vùng khớp như ngón chân, ngón tay, cổ tay, và bàn tay, thường xuất hiện vào ban đêm và kéo dài từ vài ngày cho đến vài tuần.
- Sưng tấy, đỏ và nóng ở vùng khớp, có thể xuất hiện cùng với viêm da xung quanh khớp.
- Hình thành các hạt Tophi ở quanh khớp, thường không gây đau nhưng có thể gây biến dạng khớp nếu không được điều trị kịp thời.
- Triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, cảm giác lạnh run và mệt mỏi.
- Hạn chế hoặc khó khăn trong việc vận động các khớp do cảm giác cứng hoặc đau nhức.
4. Gout cấp tính là gì?
Lý do bị gout cấp tính là kết quả của sự rối loạn chuyển hóa axit uric, khiến tinh thể monosodium lắng đọng ở xương, khớp và các bao hoạt dịch, gây đau khớp. Cơn gout cấp tính thường xuất hiện đột ngột vào ban đêm, chủ yếu ở khớp ngón chân cái. Khớp sưng to, nóng, đỏ, đau dữ dội, làm hạn chế vận động.
Triệu chứng thường bao gồm sốt, mệt mỏi, chán ăn, nước tiểu đỏ. Đôi khi có biểu hiện là viêm sưng tấy nặng, đau mạnh và ít nhất. Điều trị cần giảm axit uric để kiểm soát triệu chứng, mặc dù không có phương pháp chữa trị hoàn toàn. Cơn đau thường kéo dài 5-7 ngày, sau đó triệu chứng giảm dần. Tính tái phát của cơn gout thường cao, nhưng khoảng cách giữa các cơn có thể kéo dài đến hơn 10 năm.
5. Cách điều trị bệnh gout hiệu quả
Dù đã xác định được lý do bị gout nhưng hiện tại vẫn chưa có phương pháp điều trị bệnh gout một cách dứt điểm. Tuy nhiên, nếu người bệnh thực hiện phác đồ điều trị của bác sĩ một cách chuẩn chỉ, bệnh gout có thể được kiểm soát hoàn toàn:
5.1. Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng trị gout
Lý do bị gout ảnh hưởng rất nhiều từ thực phẩm nạp vào cơ thể. Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng là một phương pháp quan trọng trong việc điều trị bệnh gout tại nhà. Chế độ ăn uống phù hợp có thể có ảnh hưởng tích cực đối với quá trình chữa trị. Người bệnh nên tránh thực phẩm giàu purin như thịt đỏ, nội tạng động vật, tôm, cá, và cố gắng giảm rượu và các đồ uống có cồn.
Thay vào đó, nên tăng cường hoa quả và rau xanh trong chế độ ăn hàng ngày. Hạn chế lượng thịt ăn hàng ngày dưới 150g và duy trì lịch trình tập thể dục đều đặn cùng việc uống đủ nước, khoảng 2 – 2,5 lít mỗi ngày.
5.2. Thuốc điều trị gout cấp
Các loại thuốc chống điều trị gút như Colchicin có thể gây ra tình trạng tiêu chảy, cần thận trọng khi sử dụng. Thuốc chống viêm không steroid như Voltazen, Piroxicam, Meloxicam, Etoricoxib có thể được sử dụng nếu không có vấn đề về dạ dày hoặc tá tràng. Việc sử dụng corticoid sẽ tùy thuộc lý do bị gout và cần phải được theo dõi và chỉ định bởi bác sĩ.
Thuốc giảm axit uric bao gồm Allopurinol (Zyloric), Febuxostat (Forgout) kèm theo tam thất và cao đan sâm. Thuốc tăng bài tiết axit uric qua thận như Probenecid cũng được sử dụng sau khi cơn viêm đã qua đi. Hoặc một số loại thuốc khác như dung dịch Natri Bicarbonat, Foncitril được sử dụng để kiềm hóa máu và nước tiểu, làm tăng thải axit uric.
Quá trình điều trị thường kéo dài và cần sự kiên nhẫn của bệnh nhân. Việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng, định kỳ kiểm tra và tuân thủ phác đồ điều trị là rất quan trọng để ngăn chặn các lý do bị gout và sự tiến triển của bệnh thànhcác biến chứng nặng nề.
5.3. Thay đổi lối sống lành mạnh
- Tập thể dục thường xuyên: Việc tập thể dục đều đặn sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, cân bằng được lượng dinh dưỡng nạp vào cơ thể. Đồng thời tăng cường trao đổi chất và thải độc, giúp cơ thể trở nên khỏe mạnh hơn và ngăn chặn được các lý do bị gout.
- Giảm cân một cách nhẹ nhàng và đều đặn: Việc giảm cân quá nhanh có thể gây ra sỏi thận và tinh thể trong cơ thể, gây đau khớp. Hãy duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với vận động thể chất.
- Khi cơn gout cấp xuất hiện, việc nghỉ ngơi và hạn chế vận động: Đây là điềucần thiết để giảm đau khớp nghiêm trọng. Tạm dừng mọi hoạt động và dành thời gian để nghỉ ngơi, giúp khớp không bị viêm nặng hơn.
- Tuân thủ lịch hẹn tái khám của bác sĩ: Khi thăm khám, bệnh nhân nên thảo luận cụ thể về các triệu chứng và tần suất của các cơn gout cấp. Các loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid hoặc corticoid có thể được sử dụng để giảm sưng tấy và đau khớp hiệu quả.
6. Các loại thực phẩm cho người bị gout
Thực phẩm cũng là lý do bị gout không thể xem thường. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng rất nhiều trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh gout. Việc lựa chọn thực phẩm cho người bị gout là vô cùng quan trọng. Một số loại thực phẩm cho người bị gout mà mọi người không nên bỏ qua gồm:
- Uống đủ nước giúp ngăn chặn sự lắng đọng của axit uric trong hệ tiết niệu.
- Hoa quả giàu vitamin C hỗ trợ thận đào thải axit uric trong nước tiểu, giảm cơn đau gout.
- Rau củ như cải xanh, dưa chuột, rau cần, súp lơ… nên được ưa chuộng.
- Chọn thực phẩm ít purin như cá sông, lườn gà, khoai, bún, ngũ cốc, gạo để giảm nguy cơ gout.
- Sử dụng dầu vừng, dầu hạt hướng dương, dầu ô liu trong nấu ăn để giảm chất béo.
- Ưu tiên hấp và luộc thực phẩm để bảo toàn dinh dưỡng và giảm dầu mỡ không tốt.
- Kiểm soát cân nặng bằng cách giảm lượng thức ăn, thay thế món chiên rán bằng món lành mạnh, kết hợp với vận động hợp lý.
Gout gây đau nhức thường xuyên và có nhiều đợt tái phát, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và có nguy cơ gây tàn phế lâu dài. Mọi người nên nắm rõ các lý do bị gout để từ đó biết cách thay đổi chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh hơn để phòng ngừa bệnh gout một cách hiệu quả.
