Viêm đại tràng là một bệnh lý phổ biến của đường tiêu hóa, xảy ra khi niêm mạc đại tràng bị viêm nhiễm. Tình trạng này có thể tiến triển thành cấp tính hoặc mạn tính, ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu viêm đại tràng không chỉ giúp phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng như thủng đại tràng hay ung thư mà còn tạo điều kiện cho việc điều trị kịp thời và hiệu quả.
Xem Nhanh
1. Phân loại các dấu hiệu nhận biết viêm đại tràng
1.1 Nhóm dấu hiệu liên quan đến tiêu hóa
Đau bụng
- Vị trí đau: Cơn đau thường khu trú ở vùng bụng dưới, đặc biệt là hố chậu trái (trong viêm đại tràng sigma) hoặc hố chậu phải (trong viêm đại tràng lên). Tuy nhiên, trong một số trường hợp viêm lan rộng, cơn đau có thể lan ra khắp bụng, gây khó khăn trong việc xác định chính xác vùng bị tổn thương.
- Đặc điểm cơn đau
-
- Cấp tính: Cơn đau xuất hiện đột ngột và dữ dội, thường liên quan đến các giai đoạn viêm loét cấp hoặc thủng đại tràng. Cơn đau này có thể là một dấu hiệu cảnh báo tình trạng viêm nặng hoặc biến chứng.
- Mạn tính: Đau thường âm ỉ, kéo dài, hoặc đau quặn từng cơn, đặc biệt khi đại tràng phải vận động mạnh hoặc có sự kích thích từ các yếu tố bên ngoài như căng thẳng hoặc sau bữa ăn. Cơn đau có thể kèm theo cảm giác nặng bụng, nhất là khi bệnh nhân ăn nhiều thức ăn giàu chất béo hoặc khó tiêu.
- Cơ chế: Viêm đại tràng làm tổn thương lớp niêm mạc ruột, kích thích các thụ thể đau tại khu vực bị viêm. Bên cạnh đó, viêm mạn tính khiến cơ trơn của đại tràng co thắt bất thường, dẫn đến cơn đau quặn.
Rối loạn tiêu hóa
- Tiêu chảy: Là triệu chứng đặc trưng của viêm đại tràng cấp tính hoặc mạn tính, bệnh nhân thường đi ngoài nhiều lần trong ngày (từ 3-10 lần), phân lỏng có thể lẫn nhầy hoặc máu. Tiêu chảy kéo dài làm giảm khả năng hấp thu nước và chất điện giải, dẫn đến mất nước nghiêm trọng. Trong trường hợp viêm loét đại tràng mạn tính, tiêu chảy thường xuyên và dai dẳng có thể gây kiệt sức.
- Táo bón: Mặc dù tiêu chảy là triệu chứng chính, nhưng nhiều bệnh nhân viêm đại tràng lại có biểu hiện táo bón (phân khô cứng, khó đào thải). Tình trạng này thường gặp trong viêm đại tràng co thắt hoặc ở người cao tuổi, khi cơ chế nhu động ruột bị rối loạn. Một số bệnh nhân có thể trải qua tình trạng tiêu chảy xen kẽ táo bón, phản ánh tình trạng rối loạn nhu động ruột nghiêm trọng, gây khó khăn trong việc tiêu hóa và hấp thu thức ăn.
- Nguyên nhân gây rối loạn: Viêm nhiễm làm giảm khả năng hấp thu nước và chất dinh dưỡng tại đại tràng, dẫn đến việc tiêu hóa không hoàn thiện. Sự mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột (dysbiosis) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm trầm trọng thêm rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là việc hình thành các vi khuẩn gây hại, làm gia tăng tình trạng viêm và khó tiêu.
Chướng bụng đầy hơi
- Triệu chứng: Chướng bụng là cảm giác bụng căng tức, khó chịu, xuất hiện đặc biệt sau bữa ăn hoặc khi bệnh nhân nằm nghỉ. Cảm giác đầy hơi có thể kèm theo ợ hơi, cảm giác khó tiêu hoặc đau tức vùng bụng trên.
- Cơ chế: Viêm đại tràng làm giảm hiệu quả của quá trình tiêu hóa thức ăn tại ruột non và đại tràng. Điều này tạo điều kiện cho các vi khuẩn trong đường ruột lên men các chất chưa được tiêu hóa hết, sinh ra khí, dẫn đến hiện tượng chướng bụng và đầy hơi. Các vi khuẩn có thể gia tăng sản xuất khí trong ruột, gây ra cảm giác không thoải mái cho bệnh nhân.
1.2 Nhóm dấu hiệu toàn thân
Sốt
- Đặc điểm: Sốt nhẹ (37,5–38,5°C) thường xuất hiện trong giai đoạn viêm cấp tính của đại tràng. Khi có sự nhiễm khuẩn nặng, bệnh nhân có thể bị sốt cao (>38,5°C), kèm theo rét run và đổ mồ hôi, đặc biệt là khi cơ thể phản ứng mạnh với tình trạng viêm nhiễm.
- Cơ chế: Sốt là phản ứng của cơ thể khi hệ thống miễn dịch được kích hoạt để chống lại viêm nhiễm hoặc nhiễm trùng tại đại tràng. Các cytokine (như IL-1, TNF-α) được giải phóng để tạo ra hiệu ứng sốt, giúp cơ thể chiến đấu với vi khuẩn và các tác nhân gây viêm.
Mệt mỏi suy nhược cơ thể
- Biểu hiện: Bệnh nhân cảm thấy luôn trong trạng thái mệt mỏi, kiệt sức, thiếu năng lượng để thực hiện các hoạt động hàng ngày. Tình trạng này có thể đi kèm với khó ngủ, thiếu tập trung và dễ bị kích thích, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
- Cơ chế: Viêm đại tràng làm giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu như sắt, vitamin B12, và axit folic. Điều này dẫn đến thiếu máu, đặc biệt là thiếu sắt và vitamin B12, gây mệt mỏi và suy nhược cơ thể. Việc thiếu hụt các chất dinh dưỡng này làm giảm khả năng sản xuất năng lượng trong cơ thể, dẫn đến sự suy giảm sức lực.
Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Triệu chứng: Người bệnh có thể giảm cân đáng kể mà không có sự thay đổi nào trong chế độ ăn uống, có thể sụt từ 5% trọng lượng cơ thể trong vài tháng.
- Nguyên nhân: Quá trình viêm kéo dài làm tổn thương nghiêm trọng niêm mạc đại tràng, cản trở việc hấp thu chất béo, protein và carbohydrate. Tiêu chảy mạn tính gây mất nước, muối và năng lượng, làm cơ thể hao mòn.
2. Dấu hiệu cảnh báo biến chứng viêm đại tràng
Viêm đại tràng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là các dấu hiệu cảnh báo biến chứng viêm đại tràng thường gặp:
- Phình giãn đại tràng nhiễm độc (Toxic Megacolon): Phình giãn đại tràng nhiễm độc là một biến chứng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Đây là tình trạng giãn nở bất thường của đại tràng do viêm nhiễm kéo dài và viêm lan rộng. Dấu hiệu nhận biết phình giãn đại tràng nhiễm độc bao gồm đau bụng dữ dội (bụng dưới), chướng bụng (căng cứng), tiêu chảy (lẫn máu và mủ), sốt cao (trên 38,5°C kèm rét run), nhịp tim nhanh (trên 120 lần/phút).
- Thủng đại tràng: Thủng đại tràng biểu hiện bằng đau bụng đột ngột và dữ dội, bụng cứng như gỗ, sốt cao kèm rét run và hạ huyết áp. Tình trạng này xảy ra khi tổn thương viêm loét xuyên qua toàn bộ lớp niêm mạc, dẫn đến rách hoặc thủng ruột. Áp lực trong lòng ruột tăng cao hoặc tắc nghẽn cũng có thể gây thủng đại tràng, khiến viêm phúc mạc và nhiễm trùng lan rộng, đòi hỏi phẫu thuật khẩn cấp.
- Xuất huyết tiêu hóa: Xuất huyết tiêu hóa là một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra khi các vết loét trong đại tràng làm tổn thương các mạch máu lớn, dẫn đến chảy máu. Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa bao gồm đi ngoài ra máu (máu đỏ tươi hoặc máu đen), có thể lẫn trong phân hoặc xuất hiện thành từng đợt trong mỗi lần đi vệ sinh. Một triệu chứng đi kèm là thiếu máu cấp tính, với các biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, da xanh xao, và người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, yếu ớt. Khi lượng máu mất quá nhiều, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng huyết áp giảm, mạch nhanh, và có thể dẫn đến sốc mất máu.
Các dấu hiệu nhận biết viêm đại tràng rất đa dạng và liên quan đến nhiều cơ chế bệnh sinh khác nhau. Việc hiểu rõ từng nhóm triệu chứng không chỉ giúp bệnh nhân phát hiện bệnh sớm mà còn hỗ trợ bác sĩ trong chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị. Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như thủng đại tràng, suy dinh dưỡng hoặc ung thư đại tràng.
